Online Lecture and Workshop by Prof. Adam Grzeliński (Nicolaus Copernicus Univ. in Toruń)

Lecture and Workshop, 23 April 2020, 16-18, Description:

Dotychczas badacze skupiali się głównie na dwóch aspektach myśli Johna Locke’a: jego programie epistemologicznym, który stał się początkiem brytyjskiego oświeceniowego empiryzmu, oraz na jego filozofii politycznej, głoszonej pod hasłem liberalizmu. Pod koniec XX wieku jednak pojawiły się głosy, że potrzebna jest bardziej wyczerpująca analiza myśli brytyjskiego filozofa oraz zastosowanie nowych „kluczy interpretacyjnych” do jego filozofii. 

Jedną z nowych perspektyw badawczych oferuje Locke’owska filozofia religii. Chociaż Locke przedstawił swoje poglądy w wielu tekstach (na przykład w licznych rozdziałach Rozważań dotyczących rozumu ludzkiego czy The Reasonableness of Christianity), zrekonstruowanie jego poglądów na religię nie jest łatwe.

Dokonana przez Locke’a racjonalistyczna interpretacja dogmatów chrześcijańskich stanowi zarówno ich obronę, jak i ataki na ortodoksję kalwińską oraz na wcześniejsze – zdaniem Locke’a nieudane – próby racjonalizacji religii, takie jak ta, którą podjął Edward Herbert w De Veritate. Z drugiej strony, jako prawowierny chrześcijanin, Locke uznałby późniejsze próby radykalizacji swoich własnych poglądów, dokonywane przez Shaftesbury’ego, Matthew Tindala czy Anthony’ego Collinsa, a zatem młodych myślicieli należących do kolejnego pokolenia filozofów, za drogę prowadzącą prosto do ateizmu. 

Filozofia religii Locke’a sytuuje się na przecięciu różnych intelektualnych dróg i przez to podziela los całej filozofii tego myśliciela. 

Podczas dwóch spotkań także problem spójności Locke’owskiego projektu racjonalizacji religii. 

Bibliografia

Pierre Bayle, “Pyrrho”, in: idem, Historical and Critical Dictionary. A Selection, ed. R. Popkin, Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1991. 

Edward Herbert of Cherbury, On Truth, transl. M. H. Carré, Bristol: University of Bristol, 1937.

John Locke, An Essay concerning Understanding, ed. Peter H. Nidditch, Oxford: Oxford University Press, 1975. 

John Locke, Works, London 1924.

John Locke, Writings on Religion, ed. Victor Nuovo, Oxford: Clarendon Press, 2002.

Antony Ashley Cooper, Characteristics of Men, Manners, Opinions, and Times, ed. Lawrence E. Klein, Cambridge: Cambridge University Press, 1999. 

John Toland, Christianity Not Mysterious, London 

Sources (in Polish):

Pierre Bayle, „Pyron”, Słownik historyczny i krytyczny, przeł. K. Kaśkiewicz i A. Grzeliński, Toruń: WN UMK, 2014. 

John Locke, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. B. Gawecki, Warszawa: PWN, 1955. 

Anthony Ashley Cooper Shaftesbury, List o tolerancji. Moraliści, przeł. A. Grzeliński, Toruń: WN UMK, 2007.

Monographs (in Polish):

Adam Grzeliński, Doświadczenie i rozum. Empiryzm Johna Locke’a, Toruń: WN UMK, 2019.

Zbigniew Ogonowski, Locke, Warszawa: Książka i Wiedza, 1972.

Antoni Szwed, Fideizm Kalwina i bunt angielskich racjonalistów, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2016.